Kocaeli’nin Tarihi

Kocaeli tarihi 5 dönemde incelenir: Tarih öncesi-Nicomedia Dönemi, Roma-Bizans Dönemi, Selçuklu Dönemi, Osmanlı Dönemi, Cumhuriyet Dönemi. 

Tarih Öncesi/Nicomedia Dönemi 

Kocaeli (İzmit) İlkçağda MÖ 377 MÖ 67 yılları arasında “Bitinya” adı verilen bir bölgede faaliyet gösteren devletin egemenliğindedir. Bitinya bölgesi, İzmit Körfezi, İstanbul, Sakarya ve Bursa arasında kalan bir bölgedir. Bu bölge tarihsel süreçlerde, “Olbia”, “Astakos”, “Nicomedia”, “İznikmid”, “İzmid” ve son olarak da Cumhuriyet Döneminde “Kocaeli” adlarını alarak tarihe yön vermişlerdir. 

Bitinya (Bithynia) döneminden yazılı belge kalamasa da ‘Deniz kavimleri’ istilası olarak adlandırılan olaylar sonrasında İÖ VIII yy. sonlarında Helenler Anadolu kıyılarına kalan koloniler oluşturmaya başladı. Bu koloniler arasında Megaralılar, İzmit’in güneyinde Başiskele mevkiinde deniz ve kara ulaşımına uygun olduğundan bir liman kenti olarak “Astakos” şehrini kurdu.

Astakos, yörede kurulduğu bilinen ilk yerleşme olmasının açısından önemlidir. Kent, günümüzde İzmit ilçesinin kurulu olduğu bölgeye yerleşerek, uygarlıklarını burada devam ettirdi. Bitinya Krallığı’nın başkenti olan bu kentte aynı zamanda kurucusunun I. Nikomedes isminden dolayı “Nicomedia” ismini de almıştır. 

Roma-Bizans Dönemi

Nikomedia, askeri deha olarak bilinen Hannibal’in intihar ettiği, tarihçi Arrian’ın doğduğu bir kent olması açısından önemini gün geçtikçe arttırmıştır. 

Roma Döneminde, İmparator Diocletiad, 284 yılında Nicomedia’yı işgal etti. Daha sonra bu bölgede hüküm sürmesiyle, Nicomedia uzun yıllar Roma İmparatorluğu’nun başkenti oldu. Şehir, o kadar gelişti ki zamanla dünyanın dördüncü büyük kenti haline geldi. 

Nicomedia, 324 yılında İmparator Licinius, I. Konstantin tarafından Hrisopolis Muhaberesi’nde yenilene kadar Roma İmparatorluğu’nun en önemli kenti olarak kaldı. Konstantin, bu savaşın ardından yakınında bulunan Bizans (günümüzde İstanbul) olarak adlandırılan şehri yeni başkent ilan etti. Ayrıca kente ismini veren I. Konstantin’in Nicomedia yakınlarında öldüğü söylenmektedir. 

Tarih, 24 Ağustos 358 yılının gösterdiğinde Nicomedia’da büyük bir deprem meydana gelmiş; kentte, çok büyük bir yıkıma yol açmıştır. Felaket bununla sınırla kalmamış, ayrıca depremin ardından büyük bir yangın çıkarak kenti neredeyse yok etme noktasına getirmiştir. Bizans döneminde ise şehir, Bizans’ın düzenlediği seferlerde önemli rol oynamıştır. 

Roma İmparatorluğu’nun bölünmesinin ardından ise Doğu Roma yönetimine geçen Nicomedia kenti, 11. Yüzyılın sonlarında doğru Selçuklular tarafından alınmak istenir. 

Selçuklu Dönemi 

Nicomedia’nın Kocaeli ismine dönüşmesi, yani ilk Türk egemenliğine girmesi Selçuklu döneminde başlar. Selçuklular, mevcut dönemde gece baskınları yaparak kenti kuşatmışlardır. 

11. yüzyılda Anadolu’da oldukça geniş topraklara sahip olan Selçuklular Nicomedia’yı da ele geçirdi. Nicomedia bölgesinde yer alan Nikaia (İznik) şehrini de ele geçiren Süleymanşah, burayı başkent ilan etti ancak I. Haçlı Seferleri sırasında İmparator I. Aleksios Komnenos bu kenti Selçuklular’dan geri aldı ve aynı dönemde İstanbul’da Latin İmparatorluğu kuruldu. 

Nikaia İmparatorluğu tarafından geri alınan Nicomedia, Orhan Gazi döneminde 1326 yılında ilk Osmanlı Kaptan-ı Derya Karamürsel Alp tarafından günümüzdeki Karamürsel sahilinde ilk Türk Donanması kurulması açısından ayrıca önemlidir. 

Osmanlı Dönemi 

Nicomedia, Osmanlı Egemenliği’ne geçmesinin ardından (1337) önce “İznikmid”, daha sonra ise “İzmid” ismini aldı. Osmanlı Dönemi’nde “İzmid” şehri, Kanuni Sultan Süleyman zamanında en parlak dönemini yaşadı. Kocaeli’nin ticari hayatı bu dönemde oldukça önem kazanır. 19. Yüzyılda, İstanbul- İzmit arasında, yüzyılın sonunda da Haydarpaşa-Ankara güzergahında faaliyet gösteren trenin İzmid şehrine ulaşmasından sonra şehirde, hem ticari hayat hem de yaşam kalitesi oldukça yükseldi. 

Evliya Çelebi, Kocaeli hakkında yazdığı Seyahatnamesinde kentin adıyla birlikte birçok noktasında tarihe ışık tutmuştur: 

“Bu İzmit Kalesi İstanbul Rumlarının elinde iken 1339 yılında Orhan Gazi zamanında fethedilmiştir. Fethinde zorluk çekildiği için fetih sonrası kale yer yer yıkılmıştır. Bundan amaç kârlerin gücünü kırmak ve bir daha bu kaleyi alma umutlarından vazgeçirmektir. Halen yıkıntı artığı olarak deniz kıyısında dört köşe, bir kapılı büyük bir kulesi var. İçinde dizdarı ve neferleri var ise de içi gemi alayı ve kerestelerle doludur. Orhan bu kaleyi fethetmek için önce Koca Bey’i kumandan atayarak “İznimdir var git” buyurmuş. İşte İzmit de “İznim git” sözünün değişmesinden meydana gelmiştir, derler. Bazıları da “İzmagit” veya “İzimgit” derler”. İznikmid adı zamanla İzmit’e dönüşmüştür.”

İzmit, tarihinde birçok büyük deprem barındırmaktadır. Osmanlı Döneminde 14 Eylül 1509 yılında İstanbul ve İzmit bölgesinde büyük bir deprem daha meydana gelmiş;  Süleyman Paşa Medresesi başta olmak üzere 5 cami, 300 ev ile kentin deniz kıyısındaki surlar onarılamayacak biçimde yıkılmıştır. 

1888 yılında Nicomedia, bağımsız bir kent haline geldi. İsmi ise İzmit olarak değiştirildi.  Daha sonra bölgeye fatihi Akçakoca'dan dolayı Akçakoca’nın yurdu manâsına gelen ‘Kocaeli’ ismi verildi. 

Cumhuriyet Dönemi 

1918 tarihinde İzmit’i İngilizler işgal etti. Ancak 27 Ekim 1920 tarihinde İzmit, Yunanlılara verildi. Resmi olarak, İzmit kenti 27 Haziran 1921 tarihinde Türk topraklarına katıldı. 

Cumhuriyet’in ilanından yaklaşık 1 yıl sonra 20 Nisan 1924 tarihinde “Kocaeli” adında bir il kuruldu. İzmit ise bu ile bağlanarak günümüzdeki yerini aldı. Kocaeli’de sanayi ve ticaret her dönemde ülkenin ortalamasından daha yüksekte yer almıştır. Kent, iş olanakları ve sanayisinden dolayı göçe açık bir il haline gelmiştir.